یکی از دلایل اقتصادی بودن برنامه هسته ای ایران؛ "هزینه فرصت"

دیوید ار. هندرسون*

۱۲ آذر ۱۳۸۵

تصور کنید که شما از ذخیره نفتی برخوردار هستید که سه برابر مقداری است که در سال مصرف می کنید و فرض کنید که یکی از اصلی ترین استفاده هایی که از نفت می کنید در جهت تولید الکتریسته برای مزرعه تان است. آیا شما می بایستی الکتریسیته خود را از فرد  یا منبع دیگری تهیه کنید (الکتریسیته ای که از سوختن مقادیر دیگری نفت یا فعالیت یک راکتور هسته ای تولید شده است)؟ سوال فریبنده ای است. شما نمی توانید بدون مقایسه دو مقدار حیاتی به آن جواب دهید: هزینه نفتی که برای تولید الکتریسیته می سوزانید و هزینه ای که برای خرید برق جایگزین می پردازید. برای مثال اگر هزینه تولید برق از نفت خودتان 7 سنت برای هر کیووات ساعت باشد و هزینه خرید برق 9 سنت برای هر کیلووات ساعت، بافرض تمام شرایط ثابت، شما باید خودتان برق تولید کنید. از طرف دیگر، اگر وضعیت عکس را در نظر بگیریم، باز با فرض تمام شرایط ثابت، عاقلانه تر آن است که شما برق را به جای تولید، خریداری کنید. اما چرا از نفت خودتان برای تولید برق استفاده نکید؟ چرا از کس دیگری بخرید؟ پاسخ در یک چیز است: هزینه فرصت Opportunity cost. مقدار هزینه فرصت نفتی که استفاده می کنید برابر است با ارزش باارزش ترین گزینه جایگزین نفت. اگر چه شما این امکان را دارید که نفت را خودتان استفاده کنید، با این حال این امکان را نیز دارید که آن را بفروشید. در اینصورت اگر شما بتوانید نفت را با قیمت بیشتری به فروش برسانید، فروش آن و خرید برق از یک منبع دیگر برای شما ارزان تر تمام می شود. بیشتر افراد هنگامی که عبارت "هزینه فرصت" به گوششان می خورد، به فکر مفهومی می افتند که سال ها پیش در کلاس اقتصاد یاد گرفته اند، مفهومی که اهمیت آن را متوجه نبوده اند. در حقیقت "هزینه فرصت" یکی از مفاهیم اقتصادی است که می تواند بسیاری از رفتارهای دور و بر ما - از این نکته که افراد با درآمد زیاد به خاطر هزینه فرصت زیاد زمان برای آنها از اتوبوس استفاده نمی کنند، چرا که این مساله در واقع باعث می شود سوار شدن به اتوبوس از سوار شدن به هواپیما برایشان گرانتر تمام شود تا این نکته که اتاق های هتل های منهتن خیلی کوچک تر از اتاق های هتل های هوستون است، چرا که هزینه فرصت زمین در منهتن خیلی بیشتر از هزینه فرصت زمین های هوستون است - را توضیح دهد. در حقیقت، مفهوم هزینه فرصت تا آن اندازه قدرتمند است که می تواند یکی از موارد توضیح دهنده رفتار دولت ایران در سال های اخیر باشد. هنگامی که دولت ایران اعلام می کند که می خواهد برای تولید برق به غنی سازی اورانیوم بپردازد، خیلی ها از خودشان می پرسند "چرا؟ اصلا چرا ایرانی ها باید خواستار انرژی هسته ای باشند؟  آنها نفت دارند! (به  نفتی که دارند نگاه کنید!)". این همان روشی است که کمیته مشترک ایالات متحده در جملات آغازین گزارش مارس 2006 خود**، آن را به گونه ای دیگر باز گو می کند: "منابع گسترده نفت و گاز ، ادعای رژیم ایران را که برنامه هسته ای را برای تولید انرژِی می خواهد زیر سوال می برد". اما این منابع گاز و نفت، همانگونه که مفهوم هزینه فرصت به طور شفاف بیان می کند، به هیچ وجه ادعاهای آنها را زیر سوال نمی برد. البته ممکن است که دولت ایران در این زمینه دروغ بگوید. هر چه باشد دولت ها در تمام جاهای دنیا دروغ می گویند. اما این امکان هم هست که دولت ایران راست بگوید. (در هر حال، وجود منابع نفت و گاز دلیلی برای رد استدلال دنبال کردن انرژی در پروژه های هسته ای نیست). هزینه فرصت مفهومی است که به ما در فهم این موضوع کمک می کند. همانند مثالی که در بالا ذکر شد، ایران ممکن است ارزش استفاده از نفت برای تولید برق را کمتر از ارزش فروش آن در بازار جهانی بداند. ارقامی که در این مساله در مقابل دولت ایران وجود دارد مشابه ارقام فرضی است که در بالا اشاره کردم. در سال 2005، ایران در روز 4.2 میلیون بشکه نفت تولید کرد و البته دو سوم این مقدار را  نیز صادر کرد. به عبارت دیگر میزان صادرات نفت ایران در روز 2.7 میلیون بشکه بود. با در نظر گرفتن این نکته که امسال هر بشکه نفت به طور متوسط 60 دلار یعنی دو برابر قیمت آن در 2003 با احتساب تعدیلات تورمی  به فروش می رسد، ایران ممکن است حتی بخواهد مقدار بیشتری از نفت خود را صادر کند. به عبارت دیگر هزینه فرصت نفت برای ایران افزایش یافته است. البته من اطلاعات کاملی راجع به انگیزه دولت ایران ندارم اما دلیل فوق می تواند (از لحاظ اقتصادی) توضیح دهنده رفتار دولت ایران برای تولید انرژی هسته ای در جهت استفاده های صلح آمیز باشد. عقیده من این است که شما نمی توانید به صورت ساده انگارانه کاری را کنید که کمیته مشترک اقتصادی ایالات متحده انجام داد؛ اینکه با در نظر گرفتن دو نکته، یکی این که ایران صادر کننده نفت به دنیا است و دیگر این که ایران به دنبال نیروی هسته ای است نتیجه بگیرید که هدف ایران ساخت سلاح اتمی است. هزینه فرصت، چرایی این مساله را نشان می دهد. *دیوید ار.  هندرسون، دکتر در اقتصاد، از محققان انستیتو هوور و استادیار اقتصاد در مدرسه تحصیلات تکمیلی ناوال کالیفرنیا است. ** http://www.house.gov/jec/studies/rr109-31.pdf

سهم قیمت زمین در ساخت مسکن باید به صفر برسد

احمد بزرگیان، عضو کمیسیون صنایع مجلس در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به روند رو به رشد نرخ تورم در ایران و جهان اظهار داشت: این روند موجب شده که دولت موفق به تثبیت قیمت مسکن نشود.

وی افزود: در چنین شرایطی باید نیاز بخش مسکن به طور دقیق مورد مطالعه، فرآیند سخت پرداخت تسهیلات، بهره بالا و رقم ناچیز تسهیلات مسکن باید مورد ارزیابی و تجدیدنظر قرار گرفته و انبوه‌سازانی به میدان عرضه مسکن وارد شوند که علاوه بر سودآوری منصفانه، به خانه‌دار کردن طبقات محروم و حقوق‌بگیر نیز بیندیشند. وی افزود: اگر قیمت زمین به شکلی از قیمت تمام شده مسکن حذف و هدایت‌هایی در بخش پرداخت تسهیلات ارزان قیمت انجام شود، یقینا بخش مسکن به مسیر تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی نزدیک خواهد شد. عضو کمیسیون صنایع بخشی از رونق تولید و اشتغالزایی را حاصل رونق بخش ساخت‌وساز دانست و تاکید کرد: معتقدم در صورت رونق بخش ساخت‌وساز در بسیاری از شهرستان‌ها، می‌توان مشکل اشتغال به ویژه اشتغال جوانان را برطرف کرد. احداث پروژه‌های بزرگ ساختمان‌سازی در شهرستان‌ها موجب رونق مشاغلی می‌شود که به صورت مستقیم و غیرمستقیم به بخش مسکن مرتبطند.
نماینده سبزوار اظهار داشت: وزارت مسکن باید سهم قیمت زمین و بهره بانکی در قیمت تمام شده ساخت را به تفکیک مشخص کند، چراکه این دو مولفه همواره سهم عمده‌ای در افزایش قیمت مسکن داشته‌اند.
وی با ابراز تاسف از این‌که جامعه هدف مسکن به ویژه در شهر تهران هنوز شناسایی نشده است، بررسی مشکلات، تجزیه و تحلیل راهکارها و تعریف سازوکارهای اجرایی قابل مدیریت از سوی کارشناسان را خواستار شد. بزرگیان با بیان این‌که 100‌هزار واحد مسکونی خالی از سکنه در شهر تهران وجود دارد، اظهار کرد: وقتی 100‌هزار واحد مسکونی خالی از سکنه در شهر تهران وجود دارد، چه دلیلی برای تخصیص وام‌های مسکن به این شهر یا صدور جوازهای جدید ساختمانی در این شهراست؟ چرا دولت فکری برای این موضوع نمی‌کند؟ عیب بزرگ مسوولان این است که هر آنچه طرح برای تهران به ذهن‌شان خطور می‌کند، اعلام می‌کنند ولی دریغ از اجرای موفق طرح‌ها، آیا مطرح کردن این طرح‌ها در‌خصوص تهران موجب هجرت مردم از شهرستان‌ها و سکونت مهاجران در شهر تهران نیست؟ بزرگیان مشخص شدن سهم بهره بانکی در هزینه تمام شده مسکن را در شرایطی که نظام بانکی کشور از قبال پرداخت انواع تسهیلات بانکی بی‌هیچ دردسری 8 تا 9‌درصد حاشیه سود عایدش می‌شود، بسیار حائز اهمیت دانست و تاکید کرد: سهم اقساط بلندمدت بانکی حاصل از پرداخت تسهیلات 10 و 18‌میلیون تومانی که در حال حاضر بالغ بر 20 و 36‌میلیون تومان است، باید در قیمت تمام شده و تاثیر روانی که بر بازار مسکن دارد به صورت دقیق مشخص شود.
نماینده سبزوار شرایط حاکم بر بازار مسکن را به‌گونه‌ای ارزیابی کرد که تسهیلات 10 یا حتی 20‌میلیون تومانی بانک مسکن به عنوان پیش پرداخت اجاره بها تلقی می‌شود، سپس افزود: یکی از دلایل شکست دولت در خانه‌دار کردن مردم به واسطه وام‌های 10 یا 18‌میلیون تومانی، تناسب نداشتن تسهیلات پرداختی با قیمت روز مسکن است. اثری که وام 18 یا 20‌میلیونی بر بازار مسکن داشته است اثر روانی و به دنبال آن افزایش بیش از پیش قیمت زمین، مسکن و اجاره بها بوده است، به عبارت بهتر هدف اصلی تسهیلات مسکن که خانه‌دار کردن طبقات محروم و حقوق‌بگیر جامعه بوده است، به مرور زمان کنار گذاشته شده است.

خشم هم‌زمان اسرائیل و اعراب از گزارش بیکر ـ همیلتون

در حالی که هنوز آمریکا، هیچ گونه پیشنهاد رسمی به ایران درباره گزارش مطالعات عراق، معروف به گزارش بیکر ـ همیلتون نداده، خشم سراسری از این گزارش و آمادگی آمریکا برای مذاکره با ایران، محافل صیهونیستی و اعراب حامی آمریکا را فرا گرفته است.

به گزارش سرویس بین‌الملل «بازتاب» به نقل از «آسوشیتدپرس»، اعراب توجه بسیاری به این گزارش کرده‌اند که می‌تواند تأثیرات مهمی بر سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا داشته باشد. شبکه‌های تلویزیونی «الجزیره» و «العربیه»، نیز مصاحبه مطبوعاتی را در این باره مستقیم و با استفاده از مترجم از واشنگتن پوشش می‌دادند.

آقای «سلامه نعمت»، رئیس دفتر روزنامه «الحیات» در واشنگتن، که اردنی تبار است، می‌گوید: مذاکره با ایران توسط آمریکا، همه کشورهای دوست آمریکا در منطقه، به ویژه مصر و اسرائیل را نگران و خشمگین می‌کند و نفوذ ایران را به ویژه در عراق افزایش می‌دهد.

هنوز کشورهای عربی می‌خواهند صدایشان به گوش آمریکا برسد، چرا که در سه سال گذشته، آنها از گردونه تصمیم‌گیری آمریکا در موضوع عراق خارج بوده‌اند و اعراب، این سیاست‌ها را سرزنش کرده، وانمود می‌کنند این سیاست‌ها، منطقه را به آشوب کشیده و باعث ترس بسیاری از حکومت‌های عربی خواهد شد.
اردن از آمریکا می‌خواهد توجه بیشتری به موضوع صلح اعراب و اسرائیل داشته باشد تا بتواند به این ترتیب، حمایت مردمی را از نیروهای شبه‌نظامی گرفته، راه آنان را سد کند.

«فهمی هویدی»، نویسنده مصری و ستون‌نویس روزنامه «الشرق‌‌الاوسط» می‌گوید: آمریکا ضعیف‌تر از گذشته شده است و هم‌اکنون باید دوستان عربش را قانع کند. کشورهای عربی نیز باید در این زمینه به آمریکا فشار وارد کنند که زمان دیپلماسی تک‌محوری گذشته و آمریکا باید با همکاری کشورهای همکار عرب خود در منطقه عمل کند و خود رأسا با ایران وارد مذاکرات مستقیم نشود.

در همین حال، به گزارش روزنامه «اورشلیم پست» اسرائیل و به نقل از عضو کمیسیون دفاعی مجلس «کنست» اسرائیل، «یول شتنیز»، سخنان روز گذشته «رابرت گیتس»، وزیر دفاع جدید در سنای ‌آمریکا، مبنی بر این که ایران قصد گسترش سلاح هسته‌ای برای دفاع از خود را دارد، بسیار نگران‌کننده و ناامیدکننده است.

گیتس در پاسخ به این پرسش که آیا احمدی نژاد می‌خواهد اسرائیل و همه یهودیان را از بین ببرد، گفت: نه، من گمان نمی‌کنم او بخواهد کشتار بکند. من فکر می‌کنم قدرت‌های بالاتر از رئیس‌جمهور در ایران هستند، هرچند آنان مطمئنا دارند به سمت داشتن قابلیت هسته‌ای پیش می‌روند، بیش از همه، آن را برای قدرت بازدارندگی می‌خواهند.

او همچنین ادامه داد: اسرائیل سلاح هسته‌ای دارد و همچنین شرح داد که ایران به قدرت بازدارندگی نیازمند است. گیتس گفت: ایران از سوی کشورهای دارای سلاح هسته‌ای محاصره شده است: پاکستان در شرق، روسیه در شمال و اسرائیل در غرب و ما در خلیج فارس.

وی در زمینه پرسش دیگری راجع به امنیت اسرائیل، گفت: هیچ کس نمی‌تواند به اسرائیل اطمینان دهد که اگر ایران دارای سلاح اتمی شد، به اسرائیل حمله نمی‌کند. او من می‌توانم بگویم، اگر منافع آمریکا از سوی ایران مورد تهاجم قرار گیرد، آمریکا به ایران حمله می‌کند.
گیتس همچنین ادامه داد که از گزارش بیکر ـ همیلتون حمایت می‌کند و خواهان مذاکرات مستقیم ایران و آمریکاست.

به گزارش روزنامه «اورشلیم پست» و اغلب روزنامه‌های اسرائیلی، گزارش بیکر ـ همیلتون و همچنین صراحت لهجه وزیر دفاع دولت بوش، وضعیت نگران‌کننده شدیدی را از تغییر موضع آمریکا در اسرائیل ایجاد کرده است.

سعودی‌ها، نخستین قربانی گزارش «بیکر ـ همیلتون»

دولت سعودی که با لابی پرهزینه خود در آمریکا سعی داشت دائما ایران را در آمریکا به عنوان یک کشور حامی تروریسم در عراق جلوه‌گر نماید، خود دچار این دام شد که در برپایی آن، نقش مهمی داشته است.

به گزارش خبرنگار «بازتاب»، گزارش گروه تحقیقاتی «بیکر ـ همیلتون» در مورد عراق، آشکارا این دولت را در رده اول کشورهای حامی تروریست‌ها در عراق نشان می‌دهد.

در این گزارش آمده است: میلیون‌ها دلار پول توسط شخصیت‌های سعودی برای جنگجویان سنی و خریداری اسلحه شامل موشک‌های ضد هواپیما به عراق ارسال می‌شود. این موضوع توسط مقامات رسمی عراق و آنهایی که با نحوه ارسال پول‌ها به این کشور آشنا هستند، افشا شده است.

این موضوع توسط مقامات سعودی کاملا انکار شده است، اما گزارش «بیکر ـ همیلتون» می‌گوید که کشور سعودی، منبع اصلی تامین مالی شورشیان در عراق است و رانندگان کامیون‌ها که با آنها مصاحبه شده می‌گویند، پول‌های زیادی را از عربستان به عراق برای شورشیان حمل نموده‌اند.

مقامات رسمی عراق می‌گویند، بیشتر این پول‌ها به عنوان زکات از طریق ارگان‌های خیریه سعودی به عراق ارسال می‌شود. مقامات سعودی می‌دانند این پول‌ها که به عراق ارسال می‌شود، برای روحانیون سنی ارسال می‌گردد تا از آن طریق به دست شورشیان برسد.

در یکی از این موارد، 25 میلیون دلار از کشور سعودی برای یکی از روحانیون ارشد سنی ارسال گردید که برای خریداری موشک‌های استرلا که یک موشک ضدهواپیمای ساخت روسیه است و بر روی شانه قرار می‌گیرد، به کار رفته است. این موشک ها به وسیله اشخاصی در رومانی از طریق بازار سیاه خریداری شده‌اند.

این گزارش همچنین می‌افزاید: منابع مالی شورشیان سنی عراق توسط افراد مجرب سعودی و کشورهای عربی خلیج فارس تأمین‌ می‌شود.
مقامات رسمی سعودی می‌گویند، آنها شبکه‌ای را که در زمینه پول‌های زکات فعالیت می‌کرد، پس از واقعه 11 سپتامبر متلاشی کرده‌اند.

مقامات رسمی عراق می‌گویند، مقداری از این پول‌ها برای رهبران سیاسی سنی عراق ارسال می‌شود و مقداری نیز مستقیما به شورشیان پرداخت می‌گردد که سیستم توزیع این پول‌ها توسط شبکه‌ای از کامیون‌ها و اتوبوس‌هاست.
همچنین مقداری از این پول‌ها در مراسم حج به شورشیان انتقال پیدا می‌کند و تعدادی که از سفر حج برمی‌گردند، این پول‌ها را با خود به عراق می‌آورند.

رانندگان کامیون منبع ارسال این پول‌ها هستند که دلار آمریکا بوده و گاهی هم با تهدید رانندگان به کشتن، آنها را مجبور می‌کنند پول‌ها را انتقال دهند.
این گزارش همچنین می‌گوید: اگرچه دولت سعودی در زمینه‌های اطلاعاتی، آمریکا را در عراق یاری می‌دهد، اما این بیشتر جنبه رقابت سیاسی با ایران را دارد تا نزدیک شدن به واقعیات روزمره در جنگ عراق.

در تاریخ 27 نوامبر 2006، یک هواپیمای شکاری «F-16» در استان الانبار سقوط می‌کند و مقامات نظامی آمریکایی می‌گویند، نمی‌دانند که چه عاملی باعث سقوط هواپیما شده است و ژنرال ویلیام کالدول، سخنگوی ارتش آمریکا، بسیار متعجب می‌شود. زیرا تاکنون سلاحی در عراق نبود که بتواند هواپیماهای «F-16» را ساقط نماید.

اما بعدا سخنگوی یکی از نیروهای وابسته به ارتش بعثی عراق گفت که این هواپیمای «F-16» توسط موشک‌های استرلا ساقط شده است. او همچنین گفته است که آنها مقادیر فراوانی از این موشک‌ها را در اختیار دارند که دارای هدایتگر مادون قرمز بوده و در ارتفاع پایین عمل می‌نماید.

سایت‌های تجاری علامت اعتماد ویژه می‌گیرند

(جمعه 17 آذر 1385)

 مدیرکل دفتر توسعه‌ تجارت الکترونیک وزارت بازرگانی، از صدور علامت اعتماد ویژه برای سایت‌های تجاری در آینده نزدیک خبر داد. دکتر محمود زرگر، در گفت‌وگو با (سیتنا)، با تاکید بر لزوم اعتمادسازی سایت‌های تجاری در سراسر کشور، اظهار داشت: به منظور ایجاد اعتماد برای خریداران کالاها یا دریافت‌کنندگان خدمات از سایت‌های الکترونیکی، نظام‌نامه‌یی برای شناسایی و صحت سایت‌های تجاری و هویت صاحبان آن‌ها تدوین شده است.
وی، با بیان این‌که این نظام ‌نامه مشمول سایت‌های تبلیغاتی نمی‌شود، هدف از تدوین این نظام‌نامه را سالم‌سازی فضای تجارت الکترونیک و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی دانست و گفت: با ایجاد مکانیزم‌های فنی در این سایت‌ها، فضا برای مردم به هنگام خرید و در زمان ارائه‌ی اطلاعات شخصی و پول امن خواهد شد.
زرگر، خاطرنشان کرد: با این طرح که با هماهنگی امور اصناف وزارت بازرگانی اجرا و چارچوب اجرایی و فنی آن در هنگام مناسب اطلاع‌رسانی خواهد شد، سایت‌های تجاری در آینده‌یی نزدیک دارای علامت اعتماد ویژه خواهند شد.
وی گفت: این تاییدیه به عنوان یک امری " تاکیدی " از طریق اتاق بازرگانی بین‌المللی به تمام دولت‌ها به منظور لزوم تایید هویت سایت‌های تجاری اعلام شده است.
مدیرکل دفتر توسعه‌ تجارت الکترونیک وزارت بازرگانی، با بیان این‌که برخی کشورها این تاییدیه را از طریق بخش خصوصی و برخی دیگر به شکل دولتی اجرا کرد‌ه‌اند، اظهار داشت: در کشور ما نیز پس از تصویب مقررات مربوطه، مکانیزم اجرایی آن در اختیار شرکت‌های تخصصی بخش خصوصی قرار می‌گیرد تا آن‌ها مجری این طرح باشند.